فرآیندی که در آن، شما رمز ارزهای خود را در اختیار یک شبکه قرار می‌دهید استیکینگ یا سپرده‌گذاری نام دارد و تبدیل به نود ولیدیتور یا اعتبارسنج می‌شوید و در ازای این کار، قدرت رای‌دهی، تایید تراکنش‌ها و ساخت بلاک‌های جدید به دست می‌آورید. در اکثر شبکه‌ها، برای تبدیل شدن به Validator شما نیاز به سرمایه نسبتا زیادی دارید؛ اما روش دیگری نیز وجود دارد، که می‌توانید با هزینه بسیار کمتر در شبکه مشارکت کنید و این روش، ارائه نمایندگی رمز ارزهای خود به یک ولیدیتور است. به افرادی که کوین‌ها و توکن‌های خود را به یک اعتبارسنج می‌سپارند، Delegator گفته می‌شود. اما نحوه انتخاب ولیدیتور مناسب برای استیکینگ چگونه است؟ در این مقاله به وظیفه ولیدیتور، انواع Validatorها، ریسک‌های شما در سمت نماینده، اهمیت انتخاب اعتبارسنج مناسب و روش‌های انتخاب ولیدیتور خواهیم پرداخت.
Validatorیا اعتبارسنج کیست؟
تایید تراکنش‌ها و ساخت بلاک‌های جدید در الگوریتم‌های اجماع گواه اثبات سهام (PoS)کار ولیدیتور است و در ازای این اقدامات، کارمزد تراکنش‌ها را به عنوان پاداش دریافت می‌کند. کل کارمزدهایی که در شبکه پرداخت می‌شود، برابر با نرخ تورم شبکه است که به صورت درصد نمایش داده می‌شود. این درصد در بین تمام کسانی که نمایندگی توکن‌هایشان را در اختیار ولیدیتورها قرار داده‌اند، تقسیم می‌شود. بدین ترتیب، هر چه Delegatorهای بیشتری در یک شبکه وجود داشته باشند، مقدار سودشان کمتر خواهد شد و اگر افراد کمتری حضور داشته باشند، درصد سود آنها بیشتر می‌شود.
ولیدیتورها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند، که هر دسته مزایا و معایب خود را دارد.
صرافی‌ها
بزرگ‌ترین مزیت برای ارائه دارایی به صرافی‌ها برای استیک کردن، اعتماد، اطمینان و اعتبار است. این راحت‌ترین روش است؛ زیرا شما نیازی به نگرانی از نگهداری کلیدهایتان، فرآیند سپرده‌گذاری یا یافتن ابزارهای مورد نیاز ندارید.
اما از طرفی دیگر، نگهداری کلیدهای شما توسط اکسچنج، کاملا مخالف فلسفه “اگر کلیدهایتان را ندارید، پس کوینی هم ندارید” است. اگر صرافی هک شود، ممکن است دارایی‌های شما از بین برود. نمونه‌هایی از این صرافی‌ها بایننس و کوین بیس هستند.
ولیدیتورهای حرفه‌ای
تاییدکنندگان حرفه‌ای (Professional Validators) خود به دو دسته توسعه‌دهندگان پروتکل (Protocol Developers) و زیرساخت خالص (Pure Infrastructure) تقسیم می‌شوند.
توسعه‌دهندگان پروتکل (Protocol Developers)
علاوه بر ارائه خدمات Staking، ولیدیتورهای توسعه‌دهنده پروتکل از توسعه کدهای شبکه‌ای که با آن کار می‌کنند نیز پشتیبانی می‌کنند. به عبارتی، این نوع تاییدکنندگان همزمان به توسعه پروتکل و استیکینگ در شبکه می‌پردازند. مزیت سپرده‌گذاری توکن‌ها با این افراد، این است که آنها دانش بسیار زیادی درباره شبکه مورد نظر دارند. علاوه بر این، به خاطر این که آنها به طور فعالانه در توسعه شبکه فعالیت می‌کنند، می‌توانند بخشی از کارمزدهای رمز ارزهای استیک کرده شما را دوباره در شبکه سپرده گذاری کنند تا سود بیشتری کسب کنند و اگر آنها سود بیشتری کسب کنند، شما نیز بیشتر سود دریافت می‌کنید.
از معایب این ولیدیتورها می‌توان به پشتیبانی از منابع و شبکه‌های محدود اشاره کرد. نمونه‌هایی از این اعتبارسنج‌ها، کریپتیوم لبز (Cryptium Labs)، کورس وان (Choros One)، سرتس وان (Certus One) و شبکه فیگمنت (Figment Networks) هستند.
زیرساخت خالص (Pure Infrastructure)
این ولیدیتورها طیف بزرگی از شبکه‌های گواه اثبات سهام را پوشش می‌دهند. این تاییدکنندگان درک خوبی از توسعه کلی اکوسیستم PoS دارند؛ بدین معنی که می‌توانند مقایسه بهتری از شبکه‌های مختلف داشته باشند و با تحلیل‌های خود، متوجه شوند که کدام شبکه توسعه بیشتری یافته است.
از جمله معایب Staking با این نوع اعتبارسنج‌ها این است که ممکن است آنها توانایی کمتری برای پاسخگویی به سوالات اساسی درباره شبکه‌ها داشته باشند؛ زیرا با شبکه‌های بسیار زیادی کار می‌کنند. از جمله این ولیدیتورها می‌توان به استیک‌فیش (Stakefish)، بیسون‌تریلز (BisonTrails) و استیکد (Staked) اشاره کرد.
ولیدیتورهای انفرادی
این مدل اعتبارسنج‌ها معمولا از ۴ نود تشکیل شده‌اند و منحصرا بر روی یک یا چند شبکه خاص تمرکز دارند. اندازه کوچک فعالیت این ولیدیتورها بدین معنی است که آنها مسئولیت بیشتری در قبلا نمایندگان یا Delegatorهای خود دارند. همچنین به دلیل کوچک بودن سایز آنها، تعداد آنها زیاد است؛ بنابراین نقش مهم‌تری برای ایجاد عدم تمرکز در شبکه ایفا می‌کنند.
یکی از معایب ارائه رمز ارزها به این Validatorها این است که پشتیبانی و نظارت آنها نسبت به ولیدیتورهای حرفه‌ای کمتر است. یکی از نمونه‌های این اعتبارسنج‌ها، چین‌فلو (Chainflow) است.
نوع ولیدیتوری که برای استیک کردن رمز ارزهایتان انتخاب می‌کنید، کاملا بستگی به مدت زمان نگهداری شما دارد. ممکن است شما از یکی از انواع ولیدیتورهایی که معرفی کردیم استفاده کنید و یا ممکن است از چند مورد برای شبکه‌های مختلف استفاده کنید.
اگر سپرده‌گذار کوتاه‌مدت و محتاطی هستید، می‌توانید از صرافی‌ها استفاده کنید.
اگر یک یا دو رمز ارز PoS نگهداری می‌کنید و احتمال می‌دهید که در آینده رشد خوبی خواهند داشت، از ولیدیتورهای حرفه‌ای از نوع توسعه‌دهندگان پروتکل استفاده کنید.
در صورتی که در یک اکوسیستم گواه اثبات سهام سرمایه‌گذاری زیادی کرده‌اید و در چندین شبکه دیگر نیز سپرده‌گذاری کرده‌اید، می‌توانید از اعتبارسنج‌های حرفه‌ای از نوع زیرساخت خالص استفاده کنید.
در صورتی که عدم تمرکز یک شبکه برای شما اولویت دارد، از Validatorهای انفرادی استفاده کنید.
۲ تصور اشتباه درباره ولیدیتورها
در صورتی که شما کریپتوهای خود را به یک نود ولیدیتور با تعداد کوین‌های بیشتر استیک کنید، پاداش بیشتری دریافت خواهید کرد. این موضوع کاملا غلط است! پاداشی که شما از اعطای نمایندگی به انواع نودها به دست می‌آورید، یکسان است (البته کارمزدی که نودها از شما دریافت می‌کنند، با یکدیگر متفاوت است). از محاسبه این ریواردها، درصد سود سالیانه (APY) به دست می‌آید که مساوی است با:
APY = (۱ + نرخ دوره‌ها) تعداد دوره‌ها
در این فرمول:
نرخ دوره‌ها درصد سودی است که در طول دوره ارائه می‌دهد.
تعداد دوره‌ها، بازه زمانی‌ای است که پاداش به پول اصلی شما اضافه می‌شود. اگر یک شبکه به صورت روزانه پاداش را توزیع کند، این عدد ۳۶۵ خواهد بود. اگر دوره هفتگی باشد، این عدد ۵۲ خواهد بود؛ زیرا در سال ۵۲ هفته وجود دارد.
ارائه نمایندگی توکن‌ها به معنی “در اختیار قرار دادن” آنها به ولیدیتور است. این مورد نیز صحیح نیست. زمانی که شما Delegate می‌کنید، در واقع از طریق اعتبارسنج، در فرآیند سپرده‌گذاری شبکه مشارکت می‌کنید. ولیدیتور هیچ‌گونه دسترسی به رمز ارزهای شما ندارد.
ریسک‌های Delegating و سپرده‌گذاری با ولیدیتورها چیست؟
یکی از بزرگ‌ترین ریسک‌های انواع شبکه‌های اثبات سهام این است که یک نود بتواند درصد بزرگی از کوین‌های شبکه را در اختیار بگیرد. از آنجایی که قدرت رای‌دهی نودها بستگی به میزان کوین استیک کرده آنها دارد، اگر یکی از Nodeها بتواند درصد زیادی از کوین‌های شبکه را در اختیار بگیرد، می‌تواند کل شبکه را به راحتی دستکاری کند.
در برخی شبکه‌ها اگر یک ولیدیتور بدکار باشد و سعی کند تراکنش‌های نامعتبر را تایید کند، می‌تواند باعث از بین رفتن کل یا مقداری از دارایی‌های Delegatorها شود. البته در برخی شبکه‌ها، نود بدکار بدین شکل مجازات می‌شود که تا مدتی هیچ پاداشی دریافت نمی‌کند و دارایی‌های او ضبط نمی‌شوند، که به این موضوع “Jail شدن یا زندانی شدن ولیدیتور” می‌گویند.
اگر یک نود آفلاین شود و به هر دلیلی به اینترنت دسترسی نداشته باشد، در مدت زمانی که این نود آفلاین بوده، نمایندگان نیز پاداشی دریافت نمی‌کنند. Nodeها به دلایل مختلفی می‌توانند آفلاین شوند:
*آپدیت از پیش تعیین شده شبکه
*مشکلات شبکه که بر روی تمام نودها تاثیر می‌گذارد
*مشکلاتی که برای نود ایجاد می‌شود. این مسائل ممکن است به سرعت پایین اینترنت نود و یا قدرت پایین سرور آن مربوط باشد؛ مخصوصا اگر از VPN یا VPS استفاده کند.
یکی دیگر از ریسک‌های سپرده‌گذاری با ولیدیتورها این است که پس از این که استیکینگ با یک نود را شروع کردید، کارمزدها را ناگهان افزایش دهد. البته این مورد به ندرت اتفاق می‌افتد.
چرا انتخاب ولیدیتور مهم است؟
جهت انتخاب ولیدیتور مناسب، مهم است که مواردی را درباره اهمیت انتخاب Validatorها بدانیم. این موارد را در ادامه توضیح می‌دهیم.
میزان پاداش: ولیدیتورها به ما کمک می‌کنند تا بر روی توکن‌هایی که نمایندگی آنها را به اعتبارسنج‌ها سپرده‌ایم، سود دریافت کنیم. آنها سعی می‌کنند همیشه آنلاین باشند و مشغول مشارکت در شبکه باشند؛ بنابراین کمیسیون‌های زیاد یک نود و یا زمان کاری او (اگر آفلاین شود) می‌تواند پاداش ما را نیز کاهش دهد.
اسلشینگ (Slashing) دارایی‌ها: در شرایطی مانند دو بار امضا کردن بلاک‌ها یا آفلاین بودن ولیدیتور به مدت طولانی، شبکه بلاک چین می‌تواند کل یا مقداری از کوین‌های استیک شده نود را ضبط کند یا اصطلاحا اسلش کند.
اعتبار بلاکچین: همانطور که می‌دانید، قدرت هر نود در شبکه، بستگی به میزان رمز ارزهای سپرده‌گذاری کرده آن دارد. اگر نودهای یک شبکه به حد کافی زیاد نباشند (شبکه چندان غیرمتمرکز نباشد)، نودهای بدکار با در اختیار گرفتن بیش از ۵۱ درصد قدرت شبکه، می‌توانند به بلاکچین حمله کنند. نودهای بدکار می‌توانند این کار را از طریق هک کردن ولیدیتورهایی با دارایی‌های زیاد انجام دهند.
چگونه یک ولیدیتور مناسب انتخاب کنیم؟
حالا که اهمیت انتخاب ولیدیتور مناسب را درک کردیم، اکنون به این می‌پردازیم که چگونه یک ولیدیتور خوب و متناسب با نیازهایمان را تشخیص دهیم.
زمان فعالیت (Uptime): این مورد نشان دهنده زمان فعالیت ولیدیتور است. به عبارتی دیگر، نمایانگر این است که اعتبارسنج چه مدت‌زمانی در دسترس نبوده است. یک Validator مناسب باید ارزشی برابر با ۱۰۰ درصد یا نزدیک به ۱۰۰ درصد داشته باشد. هرچه این عدد بالاتر باشد، تاییدکننده زمان کمتری آفلاین بوده یا آفلاین نبوده است.
کمیسیون (Commission): این مورد نشان‌دهنده مقدار کمیسیون یا کارمزدی است که ولیدیتور در ازای کاری که انجام می‌دهد، از شما دریافت می‌کند. این کمیسیون‌ها از پاداش استیکینگ شما برداشته می‌شود. در اصل، هر چه مقدار کارمزد پایین‌تر باشد، بهتر است؛ زیرا کارمزد کمتری پرداخت می‌کنید. اما در بلندمدت، اگر پاداش‌های Staking برای ولیدیتور کافی نباشد، این ریسک وجود دارد که این نود بخواهد کارمزد را افزایش دهد. نکته مهم در اینجا، این است که از ولیدیتورهایی که کمیسیون بسیار کمی درخواست می‌کنند، دوری کنید؛ زیرا این خطر وجود دارد که نود آفلاین شود و دارایی‌های شما در معرض اسلشینگ قرار گیرد.
قدرت رای‌دهی (Voting Power): این شاخص نشان می‌دهد که چه مقدار کوین یا توکن به ولیدیتور سپرده شده است؛ این تعداد رمز ارز مجموع کریپتوهای Validator و Delegatorهاست. تا جایی که ممکن است، از اعتبارسنج‌هایی استفاده کنید که دارایی‌های کمتری در شبکه دارند؛ زیرا همانطور که قبلا اشاره کردیم، هر چه مقدار رمز ارزهای ولیدیتورها بیشتر باشد، خطر حمله به شبکه توسط آنها افزایش می‌یابد و عدم تمرکز شبکه به هم می‌خورد.
خود نمایندگی (Self Delegation): این شاخص نمایانگر تناسب رمز ارزهای نمایندگان و کریپتوهایی است که توسط خودِ ولیدیتور سپرده‌گذاری شده است. از آنجایی که Slashing به دارایی‌های شخصی نود تاییدکننده نیز آسیب می‌رساند، بنابراین سعی کنید با اعتبارسنج‌هایی کار کنید که دارایی‌های شخصی آنها مساوی یا بیشتر از Delegatorهاست؛ زیرا ولیدیتور این ریسک را نمی‌پذیرد که دارایی‌هایش به خطر بیافتند.
دیگر شاخص‌هایی که باید در نظر بگیرید، لوگو و تیک آبی در کنار نام ولیدیتور است؛ زیرا این مورد نشان دهنده رسمی بودن و اعتبار نود است. همچنین Validatorهایی که دارای وبسایت، صفحات توییتر و دیسکورد هستند، قابل اعتمادتر هستند.
