اگر از مشتاقان کریپتو هستید و همواره پیدایش روندهای جدید در عرصه دیفای و رمزارزها را دنبال می‌کنید، پس قطعا با مفهوم استخراج نقدینگی (Liquidity Mining) آشنا هستید. این روش نسبتا جدید به اکوسیستم Defi امکان داده تا در سال ۲۰۲۰ تقریبا ۱۰ برابر بزرگ‌تر شود و این رشد تصاعدی در آینده نیز ادامه می‌یابد. اما استخراج نقدینگی چیست؟ در این مقاله به این مفاهیم میپردازیم.در ادامه با ما همراه باشید.
استخراج نقدینگی چیست؟
استخراج نقدینگی یا Liquidity Mining به عنوان یک مشوق مهم و موضوع جذابی برای بسیاری از سرمایه‌گذاران است. این مفهوم در سال ۲۰۱۷ توسط صرافی IDEX معرفی شد و سپس در سال ۲۰۱۹، توسط پروتکل‌های سینتتیکس (Synthetix) و چین‌لینک (ارائه‌دهنده اوراکل غیرمتمرکز) بهبود یافت و اصلاح شد و پس از محبوب شدن پروتکل‌های کامپوند و یونی‌سواپ در ماه ژوئن ۲۰۲۰، با تمام توان مورد استفاده قرار گرفت.
تاکنون این مفهوم توسط چندین پروتکل مورد پذیرش واقع شده است و به عنوان روشی هوشمند و کارآمد برای توزیع توکن‌ها در نظر گرفته می‌شود. اکثریت این پروتکل‌ها غیرمتمرکز هستند و تقریبا به تمام افراد امکان می‌دهند تا به بخشی از فرایند استخراج نقدینگی تبدیل شوند.
Liquidity Mining نقش مهمی در گسترش دیفای در سال ۲۰۲۰ ایفا کرده است و هم‌چنین در افزایش حجم معاملات ماهانه صرافی‌های غیرمتمرکز از ۳۹.۵ میلیون دلار در ژانویه ۲۰۱۹ (دی ماه ۹۷)، به ۴۵.۲ میلیارد دلار در ژانویه ۲۰۲۱ (دی ماه ۹۹) نقش بسزایی داشته است. تا تاریخ ۷ می ۲۰۲۱ (۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۰)، ارزش کل قفل شده (TVL) در این پروتکل‌ها ۸۵.۴۷ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.
در ادامه این مقاله به نحوه عملکرد استخراج نقدینگی میپردازیم و پروتکل‌هایی که از این موضوع بهره می‌برند را بررسی می‌کنیم.
دیفای چیست؟
در اصطلاح “امور مالی غیرمتمرکز” که به عبارت ساده‌تر به آن دیفای گفته می‌شود، شامل خدمات مالی است که بر بستر بلاک چین ارائه می‌شوند و نیازمند حضور هیچگونه نهاد مرکزی نظیر بانک‌ها، اتحادیه‌های اعتباری یا صندوق‌های بیمه نیستند.
در واقع Defi شامل استفاده از عناصر مهم سیستم مالی سنتی و جایگزین کردن سرویس‌های شخص ثالث با قراردادهای هوشمند است. به عبارت ساده‌تر، دیفای همانند پلی بین چندین سرویس بانکی سنتی است که بر بستر فناوری بلاک چین ایجاد شده‌اند. اکثر پروتکل‌های دیفای بر بستر بلاک چین اتریوم اجرا می‌شوند، هرچند گزینه‌های دیگری نیز وجود دارند.
با توجه به این که Defi بدون نیاز به مجوز، بین‌المللی و مهم‌تر از همه، یک سیستم مالی با آینده‌ای روشن است، انتظار می‌رود که این عرصه هم‌چنان به پیشرفت خود ادامه دهد. دیفای به کاربران انعطاف‌پذیری لازم برای انجام تراکنش‌ها در هر لحظه و از هرجا و کشوری را ارائه می‌دهد و فقط به اینترنت مناسب نیاز دارد.
امور مالی غیرمتمرکز به کاربران خود فرصتی منحصربه‌فرد برای انجام تراکنش‌های به شدت سریع‌تر و با کارمزد بسیار کمتر نسبت به انتقال پول بانکی را ارائه می‌دهد. با توجه به این که در دیفای واسطه‌ها حذف شده‌اند، کاربران می‌توانند مزایای دیگری را داشته باشند که در امور مالی سنتی وجود ندارد. برای مثال، پروتکل‌های وام‌دهی دیفای نرخ سود بیشتر برای سپرده گذاری و حتی کارمزد کمتر برای وام‌ها و هم‌چنین وام‌های متنوع‌تری را فراهم می‌سازد.
صرافی غیرمتمرکز (DEX) چیست؟
به طور کلی، تمام صرافی‌های رمزارزها را می‌توان به دو دسته متمرکز و غیرمتمرکز تقسیم کرد.
در صرافی‌های متمرکز رمزارزها، حساب شما اساسا توسط شخص ثالثی کنترل می‌شود که صرافی را مدیریت می‌کند؛ اما در صرافی‌های غیرمتمرکز یا DEXها خود شما به مدیریت حسابتان می‌پردازید.
دکس‌ها پلتفرم‌هایی هستند که به هیچگونه شرکت مرکزی به منظور نظارت و کنترل حساب‌ها یا سفارشات کاربران متکی نیستند. DEXها برنامه‌های غیرمتمرکز مستقلی هستند که به خریداران و فروشندگان رمزارزها امکان می‌دهند تا بدون آن که کنترل و تصدی سرمایه خود را از دست بدهند، به معامله رمزارزها بپردازند.
تمام صرافی‌های غیرمتمرکز را می‌توان به ۳ دسته اصلی تقسیم کرد که عبارتند از:
دفاتر سفارش درون زنجیره‌ای: در صرافی‌های غیرمتمرکز که از دفاتر سفارش درون زنجیره‌ای بهره می‌برند، نودهای شبکه ویژه مسئول حفظ و ثبت تمام سفارش‌ها هستند. به علاوه، برای تایید هر تراکنش به ماینرها نیاز است.
دفاتر سفارش خارج از زنجیره: در دفاتر سفارش خارج از زنجیره، تمام سوابق تراکنش‌ها در یک نهاد متمرکز ثبت و نگهداری می‌شوند. به منظور مدیریت کارآمد دفاتر سفارش، استفاده از واسطه‌های مخصوص ضروری است. به این دلیل، می‌توان گفت که صرافی‌های غیرمتمرکز که از دفاتر سفارش برون زنجیره‌ای بهره می‌برند به طور کامل غیرمتمرکز نیستند.
بازارسازهای خودکار (AMMها): بازارسازهای خودکار به عنوان نیروی محرکه گسترش دیفای در نظر گرفته شده و توسط چندین پلتفرم DEX محبوب پذیرفته شده‌اند. بازارسازهای خودکار به جای استفاده از دفاتر سفارش، از قراردادهای هوشمند به منظور ایجاد استخرهای نقدینگی استفاده می‌کنند. این قراردادهای هوشمند به صورت خودکار و بر اساس معیارهای معاملاتی مشخص، به انجام معاملات می‌پردازند.
نقدینگی بازار چیست؟
قبل از آن که وارد عرصه استخراج نقدینگی شوید، شناخت مفهوم نقدینگی و نحوه عملکرد آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ به قابلیت نقدشوندگی یک سرمایه، به صورت قابلیت خرید و فروش دارایی‌ها و بدون تغییر چشمگیر در قیمت آن، نقدینگی گفته می‌شود.
نقدینگی یکی از مولفه‌های مهم عملکرد رمز ارزهای جدید یا صرافی ارز دیجیتال است و به چندین پارامتر نظیر سرعت تراکنش، اسپرد (Spread)، عمق تراکنش و کاربرد بستگی دارد.
سرعت تراکنش
سرعت تراکنش بیانگر سرعت اجرا و فعال شدن سفارشات شما است. اگر نقدینگی کم باشد، به احتمال زیاد با تاخیر در انجام تراکنش مواجه می‌شوید و پردازش و اجرای سفارشات لیمیت (limit order) ممکن است ساعت‌ها و یا حتی روزها طول بکشد. از طرف دیگر، برای جفت ارزهایی با نقدینگی زیاد، پردازش سفارشات فقط چند ثانیه طول می‌کشد.
اسپرد
اسپرد یکی از معیارهای مهم نقدینگی بازار محسوب می‌شود. اسپرد بیانگر تفاوت قیمت درخواستی و قیمت پیشنهادی برای یک دارایی است. به عبارتی دیگر، به بالاترین قیمت در سفارش‌های خرید در دفتر سفارشات Bid Price و به کمترین قیمت سفارش‌های فروش، Ask Price می‌گویند و به اختلاف بین این دو قیمت، spread گفته می‌شود. هرچه اسپرد در سفارشات خرید و فروش کمتر باشد، نقدینگی بیشتر است.
عمق تراکنش
از مفهموم عمق تراکنش (Transaction Depth) معمولا برای سطح ثبات قیمت استفاده می‌شود؛ هرچه عمق تراکنش بیشتر باشد، تاثیر تعداد مشخصی از تراکنش‌ها بر قیمت کمتر خواهد بود.
کاربرد
کاربرد نیز یکی از عوامل تعیین کننده در استخراج نقدینگی است. هرچه از یک رمزارز بیشتر به عنوان ابزار پرداختی استفاده شود، نقدینگی آن بیشتر خواهد شد. متعاقبا، اگر فروشندگان بیشتری به پذیرش رمزارز به عنوان واسطه پرداختی بپردازند، در پذیرش گسترده و افزایش کاربرد آن رمزارز در تراکنش‌ها سهیم خواهند بود.
استخراج نقدینگی چگونه انجام می‌شود؟
دیفای به موفقیت قابل توجهی دست یافته و فعالیت در این عرصه و علاقه عموم مردم به آن نیز افزایش یافته است. استخراج نقدینگی به عنوان یکی از مولفه‌های کلیدی این موفقیت و دستاورد در نظر گرفته شده و به عنوان مکانیزم موثری برای رشد نقدینگی محسوب می‌شود.
به طور کلی، استخراج نقدینگی هنگامی رخ می‌دهد که کاربران یکی از پروتکل‌های دیفای به ازای همکاری و مشارکت در پروتکل، توکن‌های بومی آن پروتکل را به عنوان پاداش دریافت می‌کند. استخراج نقدینگی، فرآیند واریز، سپرده‌گذاری (Staking) یا وام‌دهی یک توکن مشخص با هدف ارائه نقدینگی به استخر سرمایه محصول و سپس کسب درآمد است.
یک استخراج‌کننده نقدینگی می‌تواند با توکن بومی آن پروژه یا گاهی اوقات حتی با حق نظارت بر پروژه، پاداش دریافت کند. این توکن‌ها معمولا بر اساس برنامه‌نویسی پروتکل ایجاد شده‌اند. اگرچه نمی‌توان از اغلب این توکن‌ها در خارج از پلتفرم دیفای موردنظر استفاده کرد، اما ایجاد بازارهای مبادلاتی و هم‌چنین تب‌وتاب پیرامون این توکن‌ها، منجر به افزایش قیمت آنها می‌شود.
صرافی‌های غیرمتمرکز همواره به دنبال کاربران جدیدی هستند که می‌توانند به پلتفرم موردنظر سرمایه وارد کنند و به ازای مشارکت، به آنها پاداش ارائه می‌دهند. در حال حاضر، اکثر دکس‌ها در فکر این هستند تا دفاتر سفارش خود را با بازارسازهای خودکار جایگزین کنند، تا تمام رویه‌های معاملاتی آنها به طور کارآمد، سازماندهی شود.
بازارسازهای خودکار تبادل توکن را ارائه می‌دهند که معامله یک توکن با یک توکن دیگر در یک استخر نقدینگی مشخص را امکان‌پذیر می‌سازند. هنگامی که کاربران تصمیم می‌گیرند که معامله‌ای انجام دهند، باید مقدار کارمزد مشخصی پرداخت کنند؛ سپس بازارسازهای خودکار کارمزدها را جمع‌آوری می‌کنند و آنها را به عنوان پاداش به ارائه‌دهندگان نقدینگی ارائه می‌دهند. در نتیجه، اگرچه تبادل‌کننده توکن به منظور انجام معامله در صرافی غیرمتمرکز مقداری کارمزد پرداخت می‌کند، اما ارائه‌دهندگان نقدینگی با ارائه نقدینگی مورد نیاز کاربران می‌توانند سود کسب کنند.
